Charty i rasy pierwotne

Czy psy Fingala oraz Fionna były deerhoundami?

Streszczenie artykułu Waren die Hunde Fingals oder Fionns Deerhounds?? autor Herbert Orschiedt, artykuł zamieszczony na łamach Unsere Windhunde 6/07, s. 20-21

Rozważania na temat wyglądu, nazwy ?deerhounds? oraz opisu deerhounda z dawnych czasów.

W 1862 r. nijaki Col. Inge pokazał na wystawie w Birmingham dwa psy, które były zgłoszone jako deerhoundy. W 1886 r. w Wielkiej Brytanii założono klub deerhounda, a w 1892 r. uchwalono wzorzec rasy. Ten wzorzec, z drobnymi zmianami, obowiązuje do dzisiaj.

W 1892 r. właściciel kilku deerhoundów, Weston Bell, napisał książkę pt ?The Scottish Deerhound?. W książce znalazły się rysunki deerhoundów, które odnosiły sukcesy na wystawach w latach 1880-1885. Dzięki tym rysunkom możemy sobie wyobrazić, jak wyglądały psy tej rasy 120 lat temu. Na jednym z rysunków pojawił się pies o imieniu Bran, którego właścicielem był MacNeil, pies był opisany jako ?true old Scottish Deerhound? [stary, prawdziwie szkocki deerhound], pochodził z 1835 r.

Z tego samego czasu znamy serię obrazów deerhoundów, które zawdzięczamy przyjaźni pomiędzy pisarzem Sir Walter Scottem (1771-1832) oraz malarzem Sir Edwin Landseer (1803-1873). Obaj posiadali deerhoundy, Scott postawił literacki pomnik tej rasie w swoich opowiadaniach, Landseer przedstawił na obrazach ówczesny wygląd tych psów. Znanymi obrazami są ?Deerhound in a Mountaint Torrent? z 1835 r., ?Highlander returning from Deerstalking? z 1827 r., istnieje pewna liczba obrazów ukazująca królową Wiktorię i jej małżonka z tymi psami. Prawdopodobnie najbardziej znanym obrazem jest ?Scene at Abbotsford?, na którym przedstawiono deerhounda oraz słynnego Maidę (Maida był krzyżówką owczarka pierenjskiego oraz deerhounda).

Zatem nasza wiedza o wygladzie deerhounda w oparciu o obrazy nie sięga dalej niż rok 1800.

Jak zatem można potraktować nazwę ?deerhound? jako nazwę konkretnej rasy?

Znane są opisy już z XVI w. z polowań w Szkocji, podczas których używano psów na jelenie. Nazwy stosowane do opisu tych psów to Scottish Greyhound, Highland Greyhound, Irish Greyhound, Deer-greyhound oraz Irish Wolf-Dog. Należy jednak podkreślić, że w literaturze celtyckiej słowo ?irlandzki? było bez rozróżnienia stosowane dla terenów obecnej Irlandii i Szkocji. Dopiero w czasach Cromwella, ze względu na różne uwarunkowanie geograficzne oraz różne struktury społeczne w Szkocji i Irlandii, rozwinęły się różne sposoby polowania. Od tego też czasu w obu krajach uformowały się różne rasy.

W 1792 r. szkocki poeta James MacPherson opublikował wiersze w zbiorze ?Poems of Ossian?. Te utwory opowiadają o czynach pewnego szkockiego wojownika Fingala z czasów przedchrześcijańskich. MacPherson chciał znaleźć utwory napisane po gaelicku i je przetłumaczyć. Dzisiaj wiadomo, że w przeciewieństwie do Irlandii, w Szkocji nie istaniała poezja pisana w stylu ?Śpiewów Osjańskich?. MacPherson wprawdzie spożytkował szkocki folklor, jednak cały jego cykl był rzeczą spreparowaną, która z zachwytem została zaakceptowana.

To, co jest dla nas ciekawe w ?Śpiewach Osjańskich? to często wymieniane tam psy, które należały do Fingala ? Bran, Luath oraz Phorp.

Bran: ?The hind leg like a hook or bent bow, the breast like that of a garron (a sturdy pony), the ear like a leaf?.
[Tylne nogi jak hak lub zgięty łuk, klatka piersiowa jak u garrona (mocny kuc), ucho jak liść]

Phorp: Phorp was black in colour, with two yellow feet, such as Bran had, two black eyes. And a white breast, a back narrow and fair as required for hunting and two erected ears of dark brown red.?
[Phorp był koloru czarnego, z dwiem żółtymi stopami, jak Bran, miał dwoje czarnych oczu. Oraz białą klatkę piersiową, tył wąski i zgrabny jak należy na polowania oraz dwoje uniesionych uszu koloru ciemno rudego.]

A stary gaelicki utwór opisywał je następująco:

?An eye of sloe,
with ear not low.
With horse's breast,
with depth of chest.
With breadth of loin
and curve un groin.
And nape set for behind the head:
Such were the dogs that Fingal bred.?

[Oko jak tarń, uszy opuszczone, klatka jak u konia, głęboka, szerokie lędźwia, wypukłe żebra oraz kark z głową osadzoną ku przodowi, takie oto psy miał Fingal."]

Prawdopodobnie nie takie już spektakularne, ale bardziej prawdopodobne, były opowiadania, które w 1904 r. opublikowała Lady Augusta Gregory ?Gods and Fighting Men? [Bogowie i wojownicy]. Są to opowiadania, które początkowo były przekazywane ustnie, następnie w XI w. został spisane przez mnichów, a dotyczą walk klanu MacFionn przeciwko najeźdźcom ze Skandynawii, którzy zaatakowali Irlandię. (W tych opowiadaniach odnajduje się niejednokrotnie paralelę do tekstów starotestamentowych oraz starych tekstów chrześcijańskich.)

W tych opowiadaniach wymienia się dwa psy należące do Fionna ? był to Bran oraz Sceolan.

Szły z nim tam, dokąd on szedł. Były tak mądre i posiadały wiedzę podobną człowiekowi. Czasem postępowały tak, jakby znały czary. To nie były zwykłe psy. Nie urodziła je zwykła suka, ale urodziła je pewna pani Tuiren, która była ciotką Fionna i która została zaczarowana we wspaniałą sukę. Urodziła dwa cudowne szczeniaki. Kiedy Tuiren odzyskała swoją ludzką postać, Fionn zatrzymał oba psy, a one towarzyszyły mu przez całe życie. Jeden ze szczeniąt był czarny, a drugi szary. Czarnego nazwał on Bran, a szarego Sceolan.

Bran, czarny pies, czasem nazywany Irish Wolf Dog, miał wąską głowę. Był szybki jak wiatr. Był ciętym psem, miał białe znaczenia na klatce piersiowej, umięśnione uda, sięgał klatki piersiowej dorosłego mężczyzny. Miał czarne, świecące oczy, które wydawały się pływać w ukrwionych oczodołach. Brann, podobnie, jak jego pan, potrafił przewidywać nadchodzące zło i dlatego czasami mógł ostrzec swojego pana z wyprzedzeniem. Gdy Fionn nie zwyciężał, Bran patrzył na niego smutnym wzrokiem, przychodził i kładł się koło niego.

Sceolan była nieco mniejsza niż ?czarna bestia?, miała małą głowę, oczy jak smok, pazury jak wilk, siłę lwa oraz zawziętość węża. Pokonać ją mógł jedynie Bran.

Jakkolwiek z opowieści trudno wyczytać ostatecznie, który z tych psów był suką, a który psem....

Fionn prowadzał swoje psy na srebrnym łańcuchu, który był przyczepiony do złotych obroży.

Kiedy klan Fionnów wybierał się na polowanie, brano ze sobą 3000 psów. Na czela stał Bran, najsilniejszy i najmądrzejszy ze wszystkich psów. Nigdy żaden z psów nie próbował przejąć dowództwo Brana. Psami zarządzał Conan.

Co się stało z psami Fionnów różnie wynika z opowiadań. Jedno z nich opowiada, że sam Fionn zabił Brana między swoimi kolanami, aby nie zabił własnej matki Fionna, którą przemieniono w sarnę. Jednak w tę historię nigdy nie wierzono.
Inne opowiadanie mówi, że Bran goniąc za tę właśnie sarną wskoczył z klifu do morzu i zniknął. Mówi się wśród ludu o ?skale Brana? oraz o ?morzu Brana?. Sceolan, po śmierci swojego towarzysza, zasnęła.

Niektórzy w północnej Irlandii mawiają, że w lasach, czasem widać psy, gdy zapada zmrok. Przez setki lat, do dzisiaj te imiona nadawane są deerhoundom.

Dzięki opisom psów Fingala oraz Fionna możemy sobie nieco wyobrazić, jak wyglądali przodkowie naszych psów.

Proszę o niekopiowanie streszczenia, ani w całości, ani w częściach.

O brudastych borzych - chartach szorstkowłosych pisał Sabanieiev.

A czy te pieski, które się pokazują w serialu Wikingowie, to deerhoundy? Ciekawe, prawda? Wikingowie polujący z chartami...