chart krymski (krymka)

Moderatorzy: tulpar, tulpar

chart krymski (krymka)

Postprzez tulpar » sobota, 2 sierpnia 2008, 16:28

Chart krymski
Marcin BÅ‚aszkowski

Charty krymskie, zwane krymkami, historycznie należy umieścić wśród chartów azjatyckich, choć nie odpowiadały one w pełni eksterierowi chartów wschodnich i nie występowały na terenie Azji. Ich przybycie na tereny pogranicza dzisiejszej Ukrainy i południowej części Rosji, należy wiązać z historią Chanatu Krymskiego oraz ekspansją ludów tureckojęzycznych, z którymi przybyli przodkowie późniejszych chartów krymskich.

Dzisiaj jest to rasa wymarła, dlatego też nie można dokładnie opisać ich wyglądu, natomiast na podstawie przekazów piśmiennych, można stwierdzić, że w porównaniu z innymi chartami wschodnimi, były one grubokościste oraz mniejsze. Ich szata była skąpa, miały dość krótkie uszy pokryte krótką sierścią, czasem pkryte małą ilością sierści przedłużonej. Szyja krymek była nisko osadzona, klatka piersiowa pojemna, linia grzbietu była przerwana niewielkim wgłębieniem. Ogon był długi i suchy, zawsze jednokolorowy, czyli bez białego zakończenia oraz jakichkolwiek znaczeń u nasady. Wzrost tych psów wahał się między 62 a 66 cm, maść chartów krymskich była czarna lub czarna podpalana, płowa w centki, ruda z maską, a nawet czarna w centki, biała, wilczasta w centki.

Odmienność eksterieru krymki względem innych chartów wschodnich mogła wynikać z dwóch powodów. Po pierwsze była to populacja o geograficznie marginalnym habitacie dla chartów azjatyckich przyjętych jako termin bardzo obszerny, zatem żyła w skrajnie odmiennym klimacie. Po drugie Chanat Krymski miał rozległe kontakty z Rzeczpospolitą, a jak wiadomo kontakty i handlowe, i wojenne przyczyniały się niejednokrotnie do pozyskiwania chartów. Charty krymskie były więc krzyżowane z chartami polskiej szlachty, co zmieniało wygląd obu ras.

Za wynik krzyżowania chartów polskich i chartów krymskich uchodziły charty wołoskie, czasem zwane mołdawskimi, niegdyś występujące na terenie Besarabii oraz Rumunii. Podobnie, jak krymki, miały one opinię niezbyt szybkich, ale niewiarygodnie wytrzymałych psów. Podobno mogły gonić zwierzynę na dystansie ponad 10 kilometrów, co miało je czynić przydatnymi w polowaniu w rozległych stepach.

Mimo podkreślanej odmienności krymki od innych chartów wschodnich, nie należy jednak zapominać o wzajemnych związkach tych psów. Kontakt między Półwyspem Krymskim a Kaukazem i Azją jest, ze względów geograficznych, łatwy, zatem nie mogło być wyraźnych granic rasowych pomiędzy populacją krymek i gorek. Potwierdza to zresztą klasyk rosyjskiej literatury kynologicznej, L. P. Sabaniejew pisząc, że na Kaukazie, w Rejonie Terskim jeszcze w latach 70 XIX charty tam występujące nie różniły się od krymek.

Na przełomie lat 40 i 50 XX w. kynolodzy K. Esmont i A. M. Lerche dokonali przeglądu pogłowia chartów na południu europejskiej części Rosji. Byli głównie zainteresowani chartem stepowym oraz chartem krótkowłosym, nazwanym później przez rosyjskich kynologów chortajem. Celem tych prac było wyselekcjonowanie chartów typowych, dla których po przeprowadzeniu prac polowych i przeglądów hodowlanych napisano wzorzec. Wprawdzie wszystkie inne charty poza wspomnianymi Esmont i Lerche wybrakowali, jednakże z ich notatek wynika, że charty krymskie wciąż były obecne na wspomnianych terenach.

Na jednym z pierwszych przeglądów, przeprowadzonym w 1948 r. w Rejonie Proletarskim, przedstawiono im jedynie 7 chartów, ale wśród nich były aż 3 krymki, w Rejonie Orłowskim na 9 chartów 3 charty były krymkami, a 4 mieszańcami charta rosyjskiego z krymką. W 1949 r. K. Esmont pisał, że w okolicach miasta Kubań było mnóstwo krymek i że nie mieszano ich z gorkami. Ten fakt wskazuje, że nawet wśród myśliwych krymka funkcjonowała jako ustalona rasa o cechach funkcjonalnych na tyle istotnych, że starano się utrzymać je unikając krzyżówek. Natomiast pozostaje zagadką dlaczego i jak zanikały gorki, skoro miano je nie krzyżować z innymi rasami chartów.

Prace wspomnianych kynologów zakończyły się w 1949 r., dokonali oni kilku przeglądów hodowlanych, na których zaprezentowano im 426 chartów. 18 chartów było chartami krymskimi.

Charty krymskie odeszły do przeszłości. Można je znaleźć na kartach Martwych Dusz Gogola, gdzie Nozdrew, miłośnik psów oraz myśliwy posiadał krymkę. Ponadto o rasie wspomina się o jedynie w rozważaniach kynologicznych dotyczących innych ras chartów ? dla przykładu w historii charta polskiego, charta rosyjskiego, czy południoworosyjskiego charta stepowego. W innym kontekście wspomina o nich ukraiński magazyn Naturalist, gdzie pojawiły się artykuły o renesansie krymek. Autorem tekstów jest kynolog Sergiej Kopilets, który na fali odnowienia tradycji narodowych po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę, zapragnął rekonstrukcji narodowej rasy. Wprawdzie dochował się on miotu szczeniąt, zaprezentował nawet zdjęcia psów, które miałyby być podstawą hodowli krymek, jednakże wszystkie prezentują typ kazachskiego tazy, a nie chartów krymskich, które znane są w historii. Projekt zatem można potraktować z przymrużeniem oka.

Krymki, choć są rasą wymarłą, mają ważne znaczenie w rozważaniach nad chartem polskim. Są ogniwem łączącym naszą narodową rasę z chartami azjatyckimi, stanowią zatem istotny element w dyskusji o pochodzeniu, zachowaniu i biologii chartów polskich. Zapisy o cechach eksterieru, choć bardzo fragmentaryczne, pozwalają na ukierunkowanie i ulokowanie pożądanych cech u charta polskiego.

Źródła:
Sabaniejew L.P, Ochotniczj sobaki,
Matwiejew S., Tazy, w: Ochotniczij sobaki 2/1999, 3/1999
Zapiski K. Esmont, A. M. Lerche, umieszczone na stronie: http://stepnaya.newmail.ru/" target="_blank" target="_blank
Kopilets S., w: Naturalist, data i miejsce wydania nieznane
Avatar użytkownika
tulpar
Administrator
 
Posty: 2584
Dołączył(a): sobota, 9 lutego 2008, 21:05

Re: chart krymski (krymka)

Postprzez tulpar » sobota, 2 sierpnia 2008, 16:35

Dla ułatwienia mapa:
http://www.multimap.com/maps/?qs=&count ... Respublika

Czerwonym kółkiem zaznaczono Bakczysaraj, dawną stolicę Chanatu Krymskiego.
Avatar użytkownika
tulpar
Administrator
 
Posty: 2584
Dołączył(a): sobota, 9 lutego 2008, 21:05

Re: chart krymski (krymka)

Postprzez sigryda » sobota, 2 sierpnia 2008, 23:16

A zachowaly sie jakies ryciny, obrazy lub ewentualnie zdjecia krymek?
"Hominis est errare, insipientis in errore perseverare"
sigryda
 
Posty: 785
Dołączył(a): wtorek, 27 maja 2008, 02:25

Re: chart krymski (krymka)

Postprzez tulpar » sobota, 2 sierpnia 2008, 23:25

Dominique Crapon de Caprona, autorka książek o sloughi, napisała mi maila, że ma jakieś ryciny, ale musi to sprawdzić. Poza tym nie udało mi się niczego znaleźć.
Avatar użytkownika
tulpar
Administrator
 
Posty: 2584
Dołączył(a): sobota, 9 lutego 2008, 21:05

Re: chart krymski (krymka)

Postprzez Miuti » poniedziaÅ‚ek, 4 sierpnia 2008, 14:25

Jest taki znany rysunek przedstawiajÄ…cy krymkÄ™.

Mam coś a la wzorzec - przetłumaczę.
Avatar użytkownika
Miuti
 
Posty: 810
Dołączył(a): czwartek, 21 lutego 2008, 11:52
Lokalizacja: Kraków

Re: chart krymski (krymka)

Postprzez tulpar » poniedziaÅ‚ek, 4 sierpnia 2008, 15:12

Ja mam urlop, mogę się tym zająć.

Myślałem sobie, żeby jeszcze kurlandzkiego opracować i dać w PSIE jako serię o chartach wymarłych, które geograficznie wyznaczałyby granice charta polskiego. Jeśli masz jakiekolwiek materiały na temat gorki, krymki, czy kurlandzkiego, podpowiedz proszę. Myślę, że takie opracowanie może mieć sens.
Avatar użytkownika
tulpar
Administrator
 
Posty: 2584
Dołączył(a): sobota, 9 lutego 2008, 21:05

Re: chart krymski (krymka)

Postprzez tulpar » poniedziaÅ‚ek, 4 sierpnia 2008, 15:14

Tutaj w 1/3 strony jest ten obrazek.
http://www.mamnounas-salukis.de/hauptse ... torie.html
On chyba jest też w Encyklopedii Raebera.
Avatar użytkownika
tulpar
Administrator
 
Posty: 2584
Dołączył(a): sobota, 9 lutego 2008, 21:05

Re: chart krymski (krymka)

Postprzez Miuti » wtorek, 5 sierpnia 2008, 10:35

Ma m materiały, mam! A jakże!
Avatar użytkownika
Miuti
 
Posty: 810
Dołączył(a): czwartek, 21 lutego 2008, 11:52
Lokalizacja: Kraków

Re: chart krymski (krymka)

Postprzez tulpar » poniedziaÅ‚ek, 15 grudnia 2008, 00:07

Avatar użytkownika
tulpar
Administrator
 
Posty: 2584
Dołączył(a): sobota, 9 lutego 2008, 21:05

Re: chart krymski (krymka)

Postprzez tulpar » poniedziaÅ‚ek, 15 grudnia 2008, 00:23

Krymki wciąż można kupić. Tyle, że teraz w formie pluszowej zabawki.
http://kolobok.by/data/files/1211969805 ... 440101.jpg

Więcej:
http://kolobok.by/main-catalog/973.cat.32.html
Avatar użytkownika
tulpar
Administrator
 
Posty: 2584
Dołączył(a): sobota, 9 lutego 2008, 21:05

Następna strona

Powrót do Inne

Kto przeglÄ…da forum

Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zidentyfikowanych użytkowników i 1 gość

cron